Het kasteel bezat ook een kapel, waar een vicaris (geestelijke) dienst deed wanneer de heer dat verlangde. Het kasteel ging in 1711 over aan de Drost van Didam, de heer Andries Tengbergen. Vanaf Didam kronkelde zich een weg tussen de akkers door naar Kasteel Tengbergen, zoals Huis Loil in het begin van 1900 werd genoemd.

Bij de Tengbergenweg begon een brede oprijlaan met aan weerszijden grote beukenbomen. Door deze laan kwamen de mensen in die tijd bij de ingang van het kasteel (huidige locatie: Steenakker 13). Op deze plek lag een brug over de gracht die het kasteel omringde. Tussen oude bomen stond het kasteel, hoog en statig met zijn torentjes en uitsteeksels. Rondom het kasteel was bos, het Tengbergerbos. Rond 1920 werd het kasteel afgebroken en de gracht gedempt met het puin en de grond van de bult waarop het stond.

’t Hof Loil

’t Hof te Loil (al enkele generaties bewoond door de familie Roosendaal), bestaat als zodanig langer dan het kasteel. Het behoorde eveneens aan de Van Loils. Door een verwoestende brand is dit helaas in 2014 verloren gegaan.

Hoewel het wetenschappelijk bewijs tot op heden niet is geleverd, is het vrij aannemelijk dat ’t Hof Loil, ook wel aangeduid met Loilderhof, de plek is waar het dorp Loil is ontstaan. De eerst gedateerde registratie in oude documenten die een nederzetting met de latere naam Loil vermeldt is 1178 (Loel). Latere schrijfwijzen die we aantreffen zijn onder meer: Lool, Lole, Loile en Loel.

Oude documenten vermelden voor Loilderhof de volgende benamingen:

1390: Dye Hof toe Loel

1570: Den Hoff ter Loo

1618: Hoff te Loel

1669: Hoff te Lool

1820: Loilderhof en Het Hof te Loil

Of met de aanduidingen telkens hetzelfde wordt bedoeld, is niet helemaal duidelijk. Dat naast een kasteel een Hof dezelfde naam had, kwam wel meer voor.

Omdat een Hof toen min of meer een centrumfunctie had, van waaruit de “buerscap” werd bestuurd, kunnen we stellen dat een Hof – in tijdsperspectief gezien – er altijd eerder was dan het gelijknamige kasteel of huis. Een kasteel werd gebouwd uit de behoefte van de meestal adellijke landheer om ter plekke over een militaire postte kunnen beschikken.

Zo werd de naam Loil ook gebruikt om het Huis Loil (het kasteel) mee aan te duiden. In die tijden werden kastelen en huizen vaak genoemd naar de grond waarop ze waren gebouwd. Zelfs werden er families naar genoemd, bijvoorbeeld het geslacht van Loil (Lole, Loel). Ondanks dat er geen aantoonbare historische verbanden tussen ‘t Hof Loil en – het kasteel – Huis Loil, is dit zeer waarschijnlijk wel het geval geweest.

De boerderij ’t Hof Loil is in zijn oorspronkelijke verschijningsvorm een typisch Gelders hallehuis. Later kreeg de boerderij een L-vorm en omstreeks 1870, als gevolg van een ingrijpende verbouwing, zijn huidige T-vorm. Dit houdt in dat het voorhuis dwars op het achterhuis ligt. Deze aanpassingen in de loop der jaren hebben echter geen afbreuk gedaan aan de historische kenmerken van dit type boerderij.

Uit een aantekeningenschrift van een boedelscheiding uit 1925 is de toenmalige waarde van een aantal roerende goederen op te maken.

Een willekeurige opsomming:

• twee waskuipen ƒ 6, – (€ 2,72);
• grote zwarte koe ƒ 375, – (€ 170,17);
• kruiwagen ƒ 0,50 (€ 0,23)
• een dragende zeug ƒ 125, – (€ 56,72);
• biggenkooi ƒ 4, – (€ 1,82)
• een fornuispot voor een bedrag van ƒ 17,50 (€ 7,94).

Uit ’t Hof Loil is vermoedelijk het uiteindelijke dorp Loil ontstaan en is daarom meer dan zo maar een boerenhofstede die nostalgische gevoelens opwekt. Loilderhof is de tastbare, trotse schakel, die Loil met zijn historie verbindt.